Bitácora dos Cómicos da Legua: Lalín, 19 de outubro

A sabedora  di que  o nome da vila e o concello designou en orixe o lugar coñecido como Lalín de Arriba (hoxe case integrado no núcleo urbano)* onde nas última decadas do século X tivo lugar a fundación dun mosteiro de San Martiño “ in uilla nuncupata Lalini” (Cañizares, 1942, 205). O topónimo vén do xenitivo LALLINI dun nome persoal latino LALLINUS (KAJ., 162), derivado de LALLUS, probablemente un hipocorístico – apelativo afectuoso dun nome propio -.

Tamén nos falou de outros lugares Lalín, un no concello lugués de Antas de Ulla e outro en Portugal, unha localidade  denominada Lalim no concello de Lamego, que de seguro visitaremos.

* A vila actual recibía o nome de A Torre, polo seu castelo,do que se conservaron as ruínas ata o primeiro terzo do século XX. O diccionario Madoz (1845) aínda lle atribúe  o seu antigo nome: en el l. [lugar] de la Torre se celebran ferias los días 3 y 18 de cada mes.

Selo de Lalín en 1876 Archivo Histórico Nacional,SIGIL-TINTA_PONTEVEDRA,15,N.28

 

Camiñando demos  cos pasos e cos ollos no mosteiro, que foi mixto  con abades e abadesas e todo pola gracia de Dona Adosinda Gundeiteiz – filla de Gudesteo e Ledengundia- muller xenerosa que outorgou a San Martín de Lalín o Liber Iudicum (para os leigos coma nos, o corpus legal hispanovisigodo). Un dos seus muros conta  a inscrición recollida por Ramón Aller, entendedor de estrelas e galaxias. 

“ERA DE 1485. HACIA 980 FUNDÓ EL MONASTERIO DE SAN MARTÍN DE LALÍN, EL OBISPO DON ARIAS PELAEZ, SEGÚN EL TESTAMENTO DE SU SOBRINA DOÑA ADOSINDA, FECHADO EN 1019”.

San Martiño de Lalín

 

Estes cómicos que fan as súas gracias baixo o teito dos ceos  honraron, como é mester, ó Sr. Ramón Aller na súa xeométrica estatua, obra de Francisco Asorey, a beira da igrexa – a súa segunda ou terceira casa  -. Envolto no hábito de cóengo honorario -nomeado polo mesmo Juan XXIII – da catedral de Santiago, este astrónomo indulxente no libro que  ten nas mans garda os segredos do universo; da Vía Láctea coñecida co nome de Camiño de Santiago celeste; compás que usaba a peregrinaxe que ía  ata Santiago desde todos os lugares de Europa. 

 

A curiosidade destes cómicos sastifixose coas lendas e mitos do Camiño de Santiago estelar.  

Para os gregos a Vía Láctea tratábase do leite derramado por Hera, esposa de Zeus, que se negou a dar de mamar a Heracles. Nunha ocasión achegárono ao seu peito mentres durmía, pero Hera espertou, retirouno suavemente e o leite derramouse polos ceos nocturnos.

No medievo, Santiago apareceuse a  Carlomagno cara ao ano 800 e instouno a seguir a Vía Láctea para chegar ó sitio onde se atopaba enterrado. Nese lugar, designado Campus  Stellae (Compostela), fundaríase a cidade de Santiago no s. IX. Lenda recollida no  Códice  Calixtino do s.  XII que se conserva na catedral compostelán que roubou, no mes de Santiago do ano 2011, o electricista da catedral.

En Xapón di a lenda que o pastor de estrelas Hikoboshi (a estrela Altair) namorou da princesa Orihime (a estrela Vega), filla do Emperador Celeste Tentei. O Emperador permite a voda pero, tras casar Hikoboshi descoida as súas obrigas e as estrelas escápanselle e dispérsanse polo firmamento. Tentei enfádase e castiga ós amantes a que permanezan cada un ó carón do Río Celeste ( Amanogawa, a Vía Láctea). Só lles permite verse o sétimo día do sétimo mes, cando se celebra o Tanabata.

En Vietnam son os esposos Ngâu os que viven separados pola Vía Láctea. Cando o emperador permítelles verse, no sétimo mes, os amantes choran tanto ao atoparse e separarse, que se orixinan as violentas choivas do mes de xullo (tamén chamado mes dos Ngâu).

Temos que agradecer  ó insigne astrónomo Ramón Aller o acubillo da chuvia na súa primeira casa,  público e cómicos riron no seu salón.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

 

O camiño celeste xa non é tan descoñecido para nosoutros. Sabemos das estrelas solitarias e das estrelas dobres, as estrelas solitarias son máis/menos a metade de todas as que vemos no ceo. Do resto, a maioría son dobres, aínda que tamén forman tríos, cuartetos, quintetos etc. Sirius, a estrela máis brillante do firmamento, é unha estrela dobre, e a propia estrela Polar é un sistema quíntuplo. O sr. Ramón Aller descubriu catro estrelas dobre… Cristianizadas co seu nome! Un dos sistemas dobres que está nas noites despexadas destas terras do noroeste da península, é o que forman Alcor e Mizar, no carro da Osa Maior, ou Ursa Major.  

Vía laVía l

Imaxes de Astronomía a simple vista, de Ramón M. Aller. Edición de 1948. Exemplar daBiblioteca da  USC

Tras o fugaz espectáculo,  estes cómicos errantes rematan co anuncio feito polo acolledor astrónomo dos radiantes ou rexións do teatro celeste onde parecen irradiar abundantes   estrelas fugaces nos últimos meses do ano.

 

ÉPOCA DE APARICIÓN	NOME	POSICIÓN E CARACTERES  α                        δ
[…] 16 ao 22 de outubro 14 ao 18 de novembro 17 ao 23 de novembro   9 ao 12 de decembro	[…] Oriónidas Leónidas Andromédidas Xemínidas	[…] 92º                  +15º Rápidas; trazos 150º                +22º Rápidas; trazos 25º                  +43º Moi lentas 108º                +33º Rápidas curtas

 

Bibliografía:

Homenaxe a Ramón Lourenzo // Edición de Dieter Kremer.- Ed. Galaxia

http://www-revista.iaa.es/41/otra-visi%C3%B3n-del-camino-de-santiago

http://www.fundacionbarrie.org/files/WEBFB/2016-7/14-10-38-34.44.2011_Ramon_Aller_Ulloa.pdf

Observatorio Astronómico Nacional ( Instituto Geográfico Nacional)

Astronomía a simple vista// Ramón M. Aller .- Santiago de Compostela : Porto S.L., 1948

Astronomía a ollo ceibe // Ramón M. Aller .- Universidade de Santiago de Compostela e Xunta de Galicia (2016). Trad. de Celia Rozas Donsión

Logbook of the League Comedians (Cómicos da legua)

Third leg: Lalín (19^th October 2019)

–The name of this village referred originally to the place known as Lalín de Arriba (which is currently almost included in the urban area). The current village was named A Torre (the tower) because of its castle, whose remains were conserved until the first third of the twentieth century.–

The comedians, who perform under the sky and stars, honoured Mr Ramón Aller’s statue near the church. This man was an expert on stars and galaxies and his statue holds a book that keeps all the secrets of the universe.

It was here where the comedians heard legends and myths on the Milky Way, also known as the Celestial Way of Saint James.

For the Greeks, the Milky Way was the milk spilt by Hera, Zeus’ wife, who refused to breastfeed Heracles.

In the Middle Ages (around 800 AC), Saint James appeared before Charlemagne to make him follow the Milky Way until the place he was buried. In that place, known as Campus Stellae, the city of Santiago de Compostela was founded in the ninth century. This legend appears at the Codex Calixtinus of the twelfth century, which was stolen by the electrician of the Cathedral in July 2011.

In Japan, the legend tells that Hikoboshi (Altair star), who was the star’s shepherd, fell in love with the princess Orihime (Vega star), daughter of the celestial emperor Tentei. Tentei allowed the wedding, but after it, Hikoboshi neglected his tasks and the stars escaped and scattered across the sky. Tentei got mad and punished the lovers putting each one of them in a side of the celestial river (Amanogawa, the Milky Way). They could only see each other on the 7^th of July when the Tanabata is celebrated.

In Vietnam, it is Ngâu, a married couple, the one that is separated by the Milky Way. When the emperor allows them to see each other in July, they cry so much that they cause the violent rains of July.

After this visit, the comedians know the Milky Way a little bit better. They have learnt about single and double stars. Approximately half of the stars that we see in the sky are single stars, while double stars are most of the other stars we see; but there are also trios, quartets, quintets… Sirius, the most shining star in the sky, is a double star, while the Pole Star is a quintet. Mr Ramón Aller discovered four double stars himself, being one of them the one that comprises Alcor and Mizar.

Textos: Xoana Álvarez e Pilar Álvarez

 

Advertisement